Trong bản đồ gia cầm thế giới, gà Leghorn (thường được gọi vui là gà lơ go) đứng đầu danh sách những “cỗ máy đẻ trứng” siêu hạng. Đây là giống gà xương sống của ngành công nghiệp sản xuất trứng thương phẩm nhờ hiệu suất sinh sản đáng kinh ngạc và khả năng tiêu tốn thức ăn cực thấp. Xuất hiện từ những vùng quê yên bình của nước Ý, gà Leghorn đã trải qua hành trình hàng thế kỷ để trở thành giống gà phổ biến nhất toàn cầu. Bài viết này sẽ đi sâu vào nguồn gốc của gà Leghorn, những đặc điểm sinh học lý thú và giá trị kinh tế bền vững mà giống gà này mang lại cho người chăn nuôi hiện đại.
Mục Lục Bài Viết
Nguồn gốc và lịch sử di cư của giống gà Leghorn
Gà Leghorn có nguồn gốc từ vùng Tuscany (miền Trung nước Ý). Tên gọi “Leghorn” thực chất là cách đọc chệch đi từ “Livorno” – tên một thành phố cảng quan trọng tại Ý, nơi những chuyến tàu đầu tiên chở giống gà này xuất khẩu sang Bắc Mỹ vào khoảng năm 1828 đến 1830. Tại quê hương nguyên thủy, chúng vốn là những dòng gà địa phương nhỏ nhắn nhưng có khả năng đẻ trứng rất bền bỉ.
Theo tin tức từ trực tiếp đá gà, sau khi cập cảng Hoa Kỳ, các nhà chọn giống tại đây đã thực hiện nhiều cuộc lai tạo và tuyển chọn khắt khe để tối ưu hóa năng suất. Chính tại Mỹ, giống gà Leghorn trắng (White Leghorn) – dòng phổ biến nhất hiện nay – đã được hoàn thiện về mặt di truyền. Đến năm 1874, Hiệp hội Gia cầm Hoa Kỳ đã chính thức công nhận giống gà này. Từ đó, gà Leghorn bắt đầu hành trình “chinh phục” thế giới, có mặt tại Anh vào năm 1870 và lan rộng ra khắp châu Âu, châu Á, trở thành biểu tượng của ngành chăn nuôi trứng công nghiệp.
Đặc điểm hình thái và sinh học đặc trưng
Gà Leghorn sở hữu những đặc điểm ngoại hình rất dễ nhận diện, phản ánh đúng bản chất của một giống gà chuyên dụng cho mục đích sinh sản hơn là lấy thịt.
Vóc dáng và trọng lượng
Giống gà này có khung xương nhỏ, thân hình thon dài và cực kỳ nhẹ bén. Trọng lượng của gà Leghorn khá khiêm tốn: gà mái trưởng thành thường chỉ nặng từ 1.7kg đến 2.0kg, trong khi gà trống đạt khoảng 2.2kg đến 2.7kg. Chính vóc dáng nhỏ gọn này giúp gà tiêu tốn rất ít năng lượng cho việc duy trì cơ thể, từ đó tập trung toàn bộ dinh dưỡng vào việc sản xuất trứng.
Màu lông và các chi tiết bộ phận
Dù có đến hàng chục biến thể màu sắc khác nhau (như nâu, đen, vằn, vàng), nhưng gà Leghorn trắng vẫn là dòng phổ biến nhất. Lông gà ép sát thân, mượt mà. Đặc biệt, gà Leghorn có phần mào đỏ tươi rất lớn. Ở gà mái, mào thường đổ sang một bên che khuất một phần mắt, trong khi ở gà trống, mào đứng thẳng và có từ 5 đến 7 răng cưa rõ rệt. Thùy tai của chúng có màu trắng đặc trưng – đây là dấu hiệu cho thấy chúng sẽ đẻ ra những quả trứng có vỏ màu trắng tinh khôi.
Tính cách và hành vi
Khác với các giống gà thả vườn hiền lành, gà Leghorn rất hiếu động, nhanh nhẹn và đôi khi khá nhút nhát trước người lạ. Chúng có khả năng bay rất tốt và thích bay nhảy, do đó trong chăn nuôi công nghiệp, chúng thường được nuôi trong hệ thống lồng hoặc chuồng kín có sự quản lý chặt chẽ. Một đặc điểm di truyền quan trọng là gà Leghorn mái gần như đã mất đi bản năng ấp trứng, điều này giúp chúng đẻ liên tục mà không bị gián đoạn bởi thời gian nuôi con.
Năng suất trứng và chất lượng sản phẩm
Nếu nói về hiệu quả đẻ trứng, khó có giống gà nào vượt qua được Leghorn. Đây là lý do chính khiến giống gà này được nuôi tại hầu hết các trang trại lớn tại Việt Nam và thế giới.
- Sản lượng trứng: Trung bình một cá thể gà mái Leghorn có thể đẻ từ 280 đến 300 quả trứng mỗi năm. Trong điều kiện chăm sóc tối ưu và sử dụng các dòng lai hướng trứng hiện đại (như Leghorn Gold), con số này có thể vượt ngưỡng 320 quả.
- Thời điểm bắt đầu đẻ: Gà Leghorn lớn nhanh và thành thục sinh dục sớm. Chúng bắt đầu cho những quả trứng bói đầu tiên vào khoảng tuần thứ 18 đến 20.
- Đặc điểm trứng: Trứng gà Leghorn có vỏ màu trắng, bề mặt nhẵn bóng và rất cứng cáp, thuận tiện cho việc vận chuyển xa mà không lo nứt vỡ. Trọng lượng trứng trung bình từ 55g đến 65g, tỷ lệ lòng đỏ và lòng trắng cân đối, giàu giá trị dinh dưỡng.
Khả năng thích nghi và sức chống chịu bệnh tật
Mặc dù có nguồn gốc ôn đới, nhưng gà Leghorn lại cho thấy khả năng thích nghi tuyệt vời với khí hậu nhiệt đới gió mùa tại Việt Nam. Chúng chịu được nóng khá tốt nhờ diện tích mào và tích lớn giúp thoát nhiệt hiệu quả. Tuy nhiên, do có vóc dáng nhỏ và ít mỡ dưới da, chúng lại khá nhạy cảm với những đợt rét đậm hoặc gió lùa mạnh.
Về sức khỏe, gà Leghorn có hệ miễn dịch tốt, ít mắc các bệnh lặt vặt nếu được tiêm chủng đầy đủ. Tuy nhiên, vì cường độ đẻ trứng quá cao, gà mái dễ bị thiếu hụt canxi dẫn đến các bệnh về xương hoặc liệt chân nếu chế độ ăn không được bổ sung khoáng chất kịp thời. Người nuôi cần đặc biệt chú ý đến hàm lượng Ca và P trong khẩu phần ăn hàng ngày của chúng.
Giá trị kinh tế và bài toán lợi nhuận cho người nuôi
Đầu tư vào gà Leghorn là bài toán về tối ưu hóa chi phí đầu vào và tối đa hóa sản lượng đầu ra. Giá trị kinh tế của chúng thể hiện qua ba khía cạnh chính, cụ thể được những người tìm hiểu cách chọn gà đá hay tổng hợp:
Hiệu số chuyển đổi thức ăn (FCR) cực thấp
Để sản xuất ra 10 quả trứng, gà Leghorn tiêu tốn ít thức ăn hơn nhiều so với các giống gà khác như gà Ri hay gà Tam Hoàng. Điều này cực kỳ quan trọng trong bối cảnh giá cám gia cầm thường xuyên biến động. Chi phí thức ăn chiếm tới 70% giá thành chăn nuôi, vì vậy khả năng tiết kiệm này chính là chìa khóa của lợi nhuận.
Sản phẩm trứng thương phẩm ổn định
Thị trường trứng vỏ trắng luôn có một phân khúc riêng biệt, đặc biệt là trong ngành sản xuất bánh kẹo và thực phẩm chế biến sẵn. Trứng gà Leghorn với kích thước đồng đều, vỏ bền giúp giảm thiểu tỷ lệ hao hụt trong quá trình phân phối đến các siêu thị và nhà máy.
Giá trị từ gà thải loại
Sau chu kỳ đẻ trứng (thường khoảng 72-80 tuần), gà mái Leghorn được bán dưới dạng gà thải loại. Mặc dù thịt gà Leghorn không phải là thế mạnh chính, nhưng nhờ kết cấu thịt chắc và ít mỡ, chúng vẫn được thị trường chế biến thực phẩm (như làm giò chả, khô gà) thu mua với số lượng lớn.
Kỹ thuật chăm sóc gà Leghorn cho năng suất tối đa
Để khai thác hết tiềm năng của “máy đẻ” Leghorn, người chăn nuôi cần lưu ý những điểm kỹ thuật sau:
- Ánh sáng: Gà đẻ cần thời gian chiếu sáng từ 14 đến 16 giờ mỗi ngày để kích thích tuyến yên sản sinh hormone đẻ trứng. Việc thiếu ánh sáng sẽ làm sản lượng trứng sụt giảm ngay lập tức.
- Mật độ nuôi: Nếu nuôi lồng, cần đảm bảo diện tích tối thiểu 450cm² cho mỗi cá thể. Nếu nuôi sàn, mật độ không nên quá 5 con/m² để tránh gà bị stress và mổ cắn nhau.
- Vệ sinh chuồng trại: Do mật độ đẻ dày, phân gà có hàm lượng đạm cao dễ sinh mùi. Cần có hệ thống xử lý phân tự động hoặc sử dụng đệm lót sinh học để giữ môi trường luôn khô thoáng.
- Dinh dưỡng: Cần sử dụng cám chuyên dụng cho gà đẻ theo từng giai đoạn (hậu bị, đẻ đỉnh đỉnh, đẻ cuối kỳ). Bổ sung thêm vỏ sò, bột xương để gà không bị loãng xương do đẻ nhiều.
Gà Leghorn thực sự là một “di sản” quý báu của ngành chăn nuôi thế giới. Từ khởi đầu khiêm tốn tại Ý, chúng đã trở thành nền tảng của ngành công nghiệp trứng hiện đại. Với ưu điểm là năng suất cực cao, chi phí nuôi dưỡng thấp và khả năng thích nghi tốt, giống gà này vẫn luôn là lựa chọn ưu tiên cho các trang trại hướng tới mục tiêu kinh tế chuyên nghiệp.
Trên đây là thông tin nguồn gốc của gà Leghorn. Dù bạn là hộ chăn nuôi nhỏ lẻ muốn tăng thu nhập hay một chủ doanh nghiệp nông nghiệp muốn xây dựng chuỗi cung ứng trứng sạch, gà Leghorn vẫn là đối tượng vật nuôi đầy triển vọng. Trong tương lai, với sự hỗ trợ của công nghệ chọn giống genomic, gà Leghorn hứa hẹn sẽ còn đạt được những kỷ lục mới về sản lượng và sức khỏe, đóng góp quan trọng vào an ninh thực phẩm toàn cầu.
